افراد براي نقد كردن و مطالبه چك مي‌توانند به محاكم دادگستري، شوراي حل اختلاف و يا اجراي ثبت مراجعه كنند.
چك در معاملات جايگزين وجه نقد است و صادركننده در تاريخ صدور حتماً بايد معادل مبلغ چك، در بانك مورد نظر موجودي داشته باشد. در واقع چك نوشته اي است كه به موجب آن، فرد صادركننده همه يا بخشي از موجودي خود را به شخص ديگري حواله مي‌كند. در قانون براي صدور چك قوانين و مقررات خاصي وضع شده است. با مجله دلتا با موضوع بررسي انواع چك هاي كيفري و حقوقي همراه باشيد.
چك كيفري و حقوقي چيست؟
چك كيفري
اگر شخص براي نقد كردن چك در همان روز صدور، به بانك مراجعه كند ولي صادر كننده موجودي نداشته باشد و چك برگشت بخورد، چك كيفري است.
چك حقوقي
اگر چك براي تاريخي غير از روزي كه صادر شده است امضا شود، و برگشت بخورد، حقوقي است.
انواع چك حقوقي
۱.چك ضمان: اگر مبنا و علت صدور چك تضمين معامله يا تعهد صادر شده باشد، شخص صادركننده قابل تعقيب كيفري و مجازات نخواهد بود زيرا اين يك چك حقوقي است.
۲.چك سفيد امضاء: چكي است بدون قيد مبلغ، تاريخ و نام دارنده.
۳.صدور چك وابسته به شرط باشد: به طور مثال خريدار تمام يا قسمتي از مبلغ معامله را به صورت يك فقره چك صادر و در اختيار فروشنده بگذارد و شرط كند كه فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبكار حق برداشت دارد.
۴. دارنده براي نقد كردن چك به بانك مراجعه نكند: دارنده چك بايد تا ۶ ماه از تاريخ صدور چك براي وصول آن به بانك مراجعه كند در غير اين صورت چك حقوقي مي‌شود.
ويژگي هاي چك حقوقي
• در چك هاي حقوقي صادركننده قابل تعقيب و مجازات كيفري نيست.
• مي‌توان تقاضاي توقيف اموال و دارايي صادركننده را كرد.
• در صورت برگشت، دادگاه حكم به پرداخت مبلغ چك خواهد داد مگر آنكه با دفاعيات صادركننده، ثابت شود كه به طور كلي طلبي وجود ندارد.
در چه مراجعي براي نقد كردن چك، مي‌توان مراجعه كرد؟
افراد براي نقد كردن و مطالبه چك مي‌توانند به محاكم دادگستري، شوراي حل اختلاف و يا اجراي ثبت مراجعه كنند. در زير فرايند مطالبه وجه چك در هر يك از مراجع مذكور توضيح داده شده است.
مطالبه وجه چك از اجراي ثبت اسناد
تعهدات ناشي از اسناد رسمي را مي‌توان بدون مراجعه به دادگاه پيگيري كرد. و به دليل اينكه چك نيز جزء اسناد لازم‌الاجرا است، دارنده مي‌تواند از طريق اداره ثبت اسناد آن را مطالبه كند. دارنده چك بايد برگه چك و گواهينامه عدم پرداخت آن را به اجراي ثبت اسناد محل ارائه كند. در اين خصوص بايد در نظر داشت كه شكايت كيفري عليه صادركننده چك بي محل، مانع درخواست صدور اجرائيه براي وصول و مطالبه وجه چك از طريق اداره ثبت نيست. بنابراين شاكي در حاليكه شكايت كيفري بر عليه صادر كننده مطرح كرده، نيز مي‌تواند از طريق اداره ثبت اسناد اقدام كند. اما نقد كردن چك با ثبت اسناد محدوديت هايي دارد كه در ادامه توضيح داده شده است.
محدوديت هاي نقد كردن چك از طريق ثبت اسناد
اجراي ثبت اسناد در مقايسه با مراجعه به دادگاه، محدوديت هايي دارد كه عبارتند از:
۱. در صورتي دستور اجرا صادر مي‌شود كه بانك مطابقت امضاي چك با نمونه امضاي صادركننده را گواهي كرده باشد.
۲. صدور اجرائيه، فقط عليه صادركننده چك صورت مي‌گيرد نه عليه پشت‌نويس.
۳. فقط مبلغ مندرج در چك قابل مطالبه است نه خسارت ناشي از آن.
۴. متقاضي بايد قبل از صدور اجرائيه، ده درصد مبلغ مورد درخواست را به صندوق اجرا واريز كند.
۵. متقاضي بايد به اداره اجراي ثبت اسناد محل شعبه بانكي كه چك به عهده آن صادر شده است مراجعه كند.
وصول چك كيفري و حقوقي با مراجعه به دادگاه
۱. تنظيم دادخواست با عنوان «مطالبه وجه چك» عليه صادركننده يا پشت نويس ها و يا ضامنان چك.
۲. مطالبه وجه مندرج در چك به علاوه خسارت تأخير در پرداخت آن.
۳. رونوشت برابر با اصل شده گواهينامه عدم پرداخت و رونوشت برابر با اصل شده چك برگشت خورده به دادخواست ضميمه شود.
۴. دارنده چك بايد به دادگاهي مراجعه كند كه به نشاني صادر كننده نزديك باشد.
۵. در صورتيكه شكايت كيفري به نتيجه برسد، دادگاه صادركننده را به حبس محكوم مي‌كند.
۶. در روش وصول چك با مراجعه به دادگاه، دارنده مي‌تواند عليه همه مسئولان چك يعني صادركننده، پشت نويس ها و يا ضامن ها اقامه دعوا و وجه چك را درخواست كند.
وصول چك توسط شوراي حل اختلاف
در اين روش دارنده براي مطالبه وجه چك بايد موارد زير را در نظر داشته باشد.
• وصول چك از اين طريق شامل چك هايي با مبلغ پايين مي‌شود.
• مبلغ چك نبايد بيش از ۲۰ ميليون ريال باشد.
• دارنده چك مي‌تواند در زماني كوتاه و سريع تر به مبلغ مندرج در آن دست يابد.
نحوه شكايت چك برگشتي كيفري و حقوقي
شاكي بايد فرم مخصوص دادخواست را تكميل كند. و هزينه دادرسي را بپردازد. و مدارك زير را تهيه و به دادگاه ارائه كند.
۱. دو نسخه كپي از پشت و روي اصل چك
۲. دو نسخه كپي از گواهينامه بانك مبني بر علت پرداخت نشدن چك
۳. برابر با اصل كردن كپي ها در مراجع قضايي
۴. تكميل و امضاي شكايت در فرم هاي چاپي مخصوص
۵. تحويل اصل چك برگشتي و شناسنامه يا كارت شناسايي به مرجع قضايي
مجازات چك حقوقي و كيفري
طبق قانون در اقدام به صدور چك هاي بلامحل متعدد، مجموع مبالغ مندرج در همه آن ها تعيين و مشخص مي‌شود، و با توجه به مبلغ چك، ميزان مجازات در نظر گرفته مي‌شود.
• مبلغ چك كمتر از ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ريال باشد، حبس تا حداكثر شش ماه
• مبلغ چك بين ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ الي ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ريال باشد، حبس از شش ماه تا يك سال
• مبلغ چك بيش از ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ريال باشد، حبس يك تا دو سال و ممنوعيت از داشتن دسته چك به مدت دو سال
مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...
چرا ارث زنان نصف مردان است؟