Delta Law

در نظام حقوقی کشور ما به تبعیت از فقه شیعه، دو نوع ازدواج به رسمیت شناخته شده و قانونی است: ازدواج دائم و عقد موقت. ازدواج موقت یا عقد موقت، همان‌طور که از عنوان آن مشخص است، بر خلاف نکاح دائم برای مدت معینی منعقد می‌شود. البته طول این مدت با محدودیت شرعی یا قانونی مواجه است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع ثبت کردن ازدواج موقت می‌پردازیم.

ثبت ازدواج موقت

ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده در مورد مردی که اقدام به انعقاد عقد نکاح با زنی نموده ولی ازدواج خود را در دفتر رسمی ازدواج به ثبت نرساند، دو تکلیف و ضمانت اجرا را پیش‌بینی نموده است:

• مطابق تکلیف اول، شوهر ملزم به ثبت نکاح در دفتر ازدواج می‌گردد.
• ضمانت اجرای کیفری تخلف از حکم قانون نیز پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت برای مرد خواهد بود. با این توضیح که جزای نقدی درجه پنج بیش از هشت میلیون تومان الی هجده میلیون تومان است و حبس تعزیری درجه هفت، شامل حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه خواهد بود.

نکته‌ای که باید به آن توجه شود آن است که تکلیف و ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته شده در ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، اختصاص به عقد نکاح دائم داشته و علی‌القاعده در مورد ازدواج موقت اجرا نمی‌شود. اگر علاقه به مطالب حقوق خانواده دارید مطلب مردانی که می‌خواهند ازدواج دوم داشته باشند، حتما بخوانند! را مطالعه کنید.

در نتیجه، ثبت عقد موقت از نظر قانون اصولا الزامی نبوده و عدم ثبت آن نیز با ضمانت اجرایی مواجه نیست. چرا که قانون‌گذار در قانون حمایت خانواده تنها در خصوص عقد دائم مجازات عدم ثبت ازدواج را مقرر داشته است.

الزام به ثبت ازدواج موقت

همان‌طور که در بخش قبل توضیح دادیم، اصولا ثبت صیغه از نظر قانون الزامی نبوده و در نتیجه مجازاتی نیز برای عدم ثبت عقد موقت در قانون در نظر گرفته نشده است. با این وجود، در برخی موارد استثنایی مطابق قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج موقت نیز اجباری است. موارد الزام به ثبت صیغه مطابق ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده عبارتند از:

• درمواردی‌که در مدت ازدواج موقت، زن باردار شود.
• زمانی‌که ثبت عقد موقت به صورت شرط ضمن ازدواج موقت قید شود.
• درصورتی‌که طرفین پس از ازدواج موقت در مورد ثبت عقد موقت توافق نمایند.

اگر چه در خصوص ثبت اجباری ازدواج موقت، قانون‌گذار مجازات کیفری و حقوقی را عنوان نموده است اما در عمل هیچ‌گونه مجازاتی برای چنین ازدواجی اعمال نمی‌شود.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی مطلب مجازات رابطه مرد زن‌دار با دختر مجرد چیست؟ را مطالعه کنید.

نوع اول ازدواج، دائم است که در آن اگر زوجین از یکدیگر طلاق نگیرند یا یکی از زوجین فوت نکند، همچنان بر همدیگر محرم می‌مانند و در کنار فرزندان خود زندگی می‌کنند. در چنین خانواده‌ای حقوق زوجین و فرزندان مشخص است و زندگی اعضای خانواده در کنار هم و معمولا زیر یک سقف است. نوع دیگر ازدواج، از نوع موقت است این ازدواج بر خلاف نوع دائم احکام خاص خودش را دارد. مثلا زن از شوهر ارث نمی‌برد و سهم او از ارث به همان میزانی است که در زمان عقد قید شده است. در این مطلب از مجله دلتا به موضوع حقوق فرزندان در ازدواج موقت می‌پردازیم.

• اگر به هر دلیلی زن و شوهری که با یکدیگر ازدواج موقت کرده‌اند بچه‌دار شوند این بچه از نظر حقوقی هیچ تفاوتی با فرزند حاصل از ازدواج دائم نخواهد داشت و تمام شئونات وی را دارا خواهد بود.
• در ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی می‌خوانیم: «طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است، مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد.» همچنین وی از پدر و مادر خود ارث خواهد برد. نفقه وی نیز بر پدر واجب است.
• در ازدواج موقت اگر فرزندی حاصل شود نفقه کودک بر عهده پدر است.

• شاید بگویید، ازدواج موقت ممکن است یک روزه باشد و اتفاقا زوجه در اثر مباشرت با شوهر بچه‌دار شود، در این‌صورت‌که این دو فرد بعد از ۲۴ ساعت به همدیگر نامحرم خواهند شد. تکلیف کودک چه خواهد شد؟ در جواب پرسش باید بگوییم که این احتمال وجود دارد و اگر چنین اتفاقی روی داد باید در مرحله اول والدین کودک بنا به حکم اخلاق ازدواج دائم کنند یا حداقل مدت ازدواج موقت‌ خود را چند سال تمدید نمایند تا کودک از نعمت هم پدر و هم مادر بهره‌مند گردد.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی قانون، خواستگاری را برای این مردان ممنوع کرده است مطالعه کنید.

عقد نکاح همین که به‌طور صحیح و با رعایت شرایط قانونی واقع شد، از نظر شرعی زن و شوهر بر یکدیگر حلال شمرده می‌شوند. از نظر حقوقی نیز رابطه زوجیت بین آن‌ها برقرار است. با ایجاد رابطه زوجیت که ممکن است در نتیجه نکاح دائم یا موقت، ایجاد شده باشد زن و مرد دارای الزاماتی هستند که در طول عقد و حتی پس از آن باید به آن پایبند باشند. در این نوشتار از مجله دلتا به موضوع تکالیف در ازدواج موقت می‌پردازیم.

نفقه زن

در نکاح دائم به محض انعقاد عقد نکاح، نفقه زن بر عهده شوهر است. اما در نکاح موقت، مرد الزامی برای پرداخت نفقه به همسرش ندارد. مگر اینکه در عقد موقت، زن شرط کرده باشد که شوهر نفقه مشخصی را به وی بپردازد یا از ابتدا عقد به منظور دریافت نفقه منعقد شده باشد.

ثبت نکاح موقت

در ابتدای امر، الزامی برای ثبت ازدواج موقت وجود ندارد و ازدواج موقت همین که با صیغه صحیح ( فارسی یا عربی ) با رعایت قید مهلت و مهریه قرائت شود، عقد جاری شده و نیازی به ثبت آن وجود ندارد.

البته این تجویز قانونگذار تا جایی است که زوجه در نتیجه ازدواج موقت، باردار نشود.

هم‌چنین اگر زن یا شوهر در ضمن عقد، ثبت آن را شرط کنند یا هر دو بر آن توافق کنند، در این‌صورت، ثبت نکاح موقت بازهم ضروری است.

مهریه زن

در نکاح موقت، از ابتدا باید مدت عقد ( اعم از یک یا چند ساعت، یک یا چند روز، یک یا چند ماه و یک یا چند سال ) و نیز میزان مهریه به طور روشن و دقیق قید شود وگرنه عقد باطل است.

در نکاح موقت، چه مرد با زن نزدیکی کند و چه نزدیکی نکند، باید تمام مهریه تعیین شده را به زن بپردازد. البته اگر مرد پیش از نزدیکی، تمام مدت را به زن بذل کند، در این‌صورت، باید تنها نیمی از مهریه مشخص شده را بپردازد.

تبعیت زن از شوهر

در نکاح دائم، مدیریت و ریاست خانواده، از خصایص مرد شمرده شده است. زن باید از شوهر خود اطاعت کند.

زن باید در منزلی سکونت کند که شوهر تعیین کرده است. مرد نیز در صورتی‌که شغل زن را مخالف حیثیت خانوادگی قلمداد کند، می‌تواند از ادامه کار زن جلوگیری کند.

حتی زن برای خروج از منزل باید از شوهر خود اجازه بگیرد. اما در نکاح موقت، این احکام جاری نیست. زن تکلیفی به تبعیت از شوهر ندارد و می‌تواند بدون اجازه وی از منزل خارج شود. مرد هم نمی‌تواند از ادامه شغل زن جلوگیری کند.

پایان نکاح موقت

در ازدواج دائم، نکاح در سه صورت از بین می‌رود: طلاق، فسخ نکاح و فوت طرفین! اما در نکاح موقت، فسخ نکاح و طلاق وجود ندارد و بجای آن بذل مدت وجود دارد.

همان‌طور که در نکاح دائم، اختیار طلاق با مرد است، اختیار بذل مدت در نکاح موقت هم با مرد است. در واقع با انعقاد عقد نکاح موقت، زن مالک مهریه تعیین شده و مرد هم حق برخورداری از مدت تعیین شده را دارد. حالا اگر قرار باشد، عقد نکاح موقت، در مدت زمان کمتری به اتمام برسد، این حق مرد است که مدت را به زن خود بذل کند یا بذل نکند.

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی مجازات رابطه نامشروع در فضای مجازی و اینترنت مطالعه کنید.

ثبت کردن ازدواج موقت یا همان صیغه الزامی نیست مگر در شرایطی خاص.

یکی از انواع عقد نکاح، عقد موقت است که در برخی از احکام و آثار با ازدواج دائم متفاوت است. به عنوان مثال، قانون‌گذار در قانون حمایت خانواده ثبت ازدواج دائم را در تمامی موارد الزامی کرده است و برای عدم ثبت آن نیز مجازات در نظر گرفته است. اما در خصوص عقد موقت، الزامی به ثبت کردن آن وجود ندارد، بنابراین در قانون حمایت از خانواده ، مواردی پیش بینی شده است که مرد ملزم به ثبت ازدواج موقت شده است. در این نوشتار از مجله دلتا به بررسی الزام به ثبت ازدواج موقت می‌پردازیم.

عقد موقت

مطابق با ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی، نکاح وقتی موقت، است که، برای مدت معینی واقع شده باشد. همان‎طور که از نام‎ گذاری این ازدواج مشخص است، بر‌ خلاف ازدواج دائم، صیغه برای مدت مشخصی ایجاد می‎ شود و با پایان یافتن مدت زمانی که دو طرف مشخص کرده ‌اند، خود به ‎خود رابطه زوجیت بین زن و مرد تمام می‎ شود. بر اساس قانون حمایت از خانواده، زوج مکلف به ثبت ازدواج، طلاق، فسخ نکاح و رجوع از طلاق است. در ابتدای امر، الزامی برای ثبت نکاح موقت، وجود ندارد و ازدواج موقت همین که با صیغه صحیح با رعایت قید مهلت و مهریه قرائت شود، عقد جاری شده و نیازی به ثبت آن وجود ندارد. البته این تجویز قانون‌گذار تا جایی است که زوجه در نتیجه ازدواج موقت، باردار نشود و در صورتی که در مدت ازدواج موقت، زن از شوهر باردار شود، قانون‌گذار به منظور حفظ و تقویت حقوق مادر و فرزند، زوج را مکلف به ثبت ازدواج موقت، کرده است تا فرزند حاصل از این ازدواج، در آینده بتواند حقوق خود را پیگیری کند. همچنین اگر زن یا شوهر در ضمن عقد، ثبت آن را شرط کنند یا هر دو بر آن توافق کنند، در این صورت، ثبت نکاح موقت باز هم ضروری است.

الزام به ثبت ازدواج موقت

مطابق قانون مدنی در عقد دائم مرد موظف است که عقد را ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازاتی که در متن قانون ذکر شده است محکوم می ‌شود، اما در مورد عقد موقت، الزامی به ثبت آن نیست، مگر در سه مورد زیر که در صورت عدم ثبت ازدواج، مرد به مجازات محکوم می‌ شود:

• باردار شدن زن
• توافق طرفین
• شرط ضمن عقد

برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر طلاق به دلیل خیانت همسر در چه صورتی ممکن است؟ را مطالعه کنید.

با مجله حقوقی دلتا همراه باشید