افراد تا زماني كه زنده و در قيد حيات هستند، حق همه گونه دخل و تصرف در اموال و دارايي هاي خود را دارند. اما اگر فرد متوفي تا زمان فوت براي اموالش تصميم نگرفته باشد، فقط براي ميزان محدودي از اموالش از طريق وصيت مي‌تواند تصميم گيري كند.
قوانين مربوط به ارث، نحوه تقسيم اموال بين وراث و سهم هر يك از وراث در اموال و دارايي هاي متوفي از جمله اصولي است كه به طور ويژه در قرآن كريم و همچنين قوانين كشور مورد بررسي قرار گرفته و به هيچ وجه نمي‌توان از اين قوانين سرپيچي كرد. به همين دليل بر آن شديم تا در مجله دلتا موضوع ارث را با محوريت محروميت از ارث با دقت و حساسيت ويژه اي مورد بررسي قرار بدهيم.
قانون تقسيم ارث
افراد از ابتداي تولد حقوق و همچنين تكاليف و وظايفي دارند كه به موجب قانون براي آن ها در نظر گرفته شده است. دارايي به جاي مانده از متوفي دو بخش مثبت و منفي دارد.بخش مثبت، اموال، حقوق و مطالباتي است كه به وارثان مي‌رسد و بخش منفي، ديون و تعهداتي است كه در دارايي مي‌ماند و بايد از محل آن پرداخت شود. و وقتي كه فرد از دنيا مي‌رود، اين اموال و دارايي ها تحت عنوان «تركه» يا «ماترك»، از وي به جاي مي‌مانند. كه طبق قانون از اين اموال بايد ابتدا هزينه كفن و دفن، هزينه هاي درماني احتمالي او، حقوق خدمه و كارگران وي، بدهي هاي داراي حق وثيقه و بدهي هاي عادي، مهريه همسر و ساير مواردي كه در وصيت نامه وي قيد شده است بايد انجام شود. سپس اگر اموالي باقي ماند به عنوان ارث بين وراث قابل تقسيم است. افراد تا زماني كه زنده و در قيد حيات هستند، حق همه گونه دخل و تصرف در اموال و دارايي هاي خود را دارند. اما اگر فرد متوفي تا زمان فوت براي اموالش تصميم نگرفته باشد، فقط براي ميزان محدودي از اموالش از طريق وصيت مي‌تواند تصميم گيري كند. در واقع متوفي در صورت داشتن وصيت نامه مي‌تواند بعد از مرگ در خصوص يك سوم اموالش دخل و تصرف كند، بيشتر از اين مقدار ديگر در صلاحيت متوفي نيست و وراث هستند كه بايد در خصوص آن تصميم بگيرند.
محروميت از ارث
فرد تا زماني كه زنده است مي‌تواند هر گونه تصرفي در اموال و دارايي هاي خود داشته باشد. به عنوان مثال كسي كه املاك متعدد و اموال زيادي دارد، تا زماني كه در قيد حيات است، مي‌تواند از طريق سند رسمي يا هرگونه انتقال قطعي، آن اموال را به نام ديگران انتقال دهد و هيچ مانع قانوني براي اين كار ندارد و كسي هم نمي‌تواند به او اعتراضي داشته باشد. اما در صورتي كه فرد به صورت قانوني اسناد مالكيت خود را به شخصي ديگر منتقل نكرده باشد، ديگر اختيار و آزادي عمل سابق را نداشته و فقط مي‌تواند براي پس از مرگ وصيت كند. و بايد در نظر داشت كه وصيت نسبت به كل اموال امكانپذير نيست و فقط نسبت به يك سوم اموال، امكان وصيت كردن وجود دارد. شايان ذكر است كه قواعد ارث جزء قواعد امري و شرعي است و به همين دليل تخطي از آن جايز و قانونى نيست. به عنوان مثال وقتي سهم زن در صورت داشتن فرزند يك هشتم از عين اموال منقول (اموالى كه قابليت نقل و انتقال و جا به جايى دارند مانند خودرو) و قيمت اموال غيرمنقول ( اموالى كه قابليت جا به جايى ندارند مانند خانه) تعيين شده، اين سهم قابل تغيير نيست. اما اگر متوفي بخواهد به برخي وراث سهم كمتري برسد، مي‌تواند تا يك سوم اموال را به نفع ساير وراث وصيت كند تا به كسي كه مد نظر اوست، سهم الارث كمتري برسد. بنابراين محروميت كلي افراد از ارث امكانپذير نيست.
محروميت هاي قانوني از ارث
همانطور كه در بالا ذكر شد، متوفي به طور كلي حق محروم كردن افراد از ارث را ندارد. اما در پنج مورد، قانون و شرع مواردي را تعيين كرده است كه در صورت وجود اين شرايط، افراد با حكم و نظر قانون از ارث محروم مي‌شوند. اين موارد عبارت اند از ؛
- قتل؛ اگر وارثي، مورث خود را به قتل برساند از ارث محروم مي‌شود.
- كفر؛ به اين معنا كه كافر از مسلمان ارث نمي‌برد. اما اگر كافر فوت كند فرد مسلمان از وي ارث مي‌برد.
- فرزند نامشروع؛ كودك حاصل از يك رابطه نامشروع از زن و مردي متولد شده باشد، از پدر و مادر خود ارث نمي‌برد
- لعان؛ اگر زن و شوهري يكديگر را لعن و نفرين كنند و در مدت عده طلاق، يكي از آن ها فوت كند، ديگر از يكديگر ارث نمي‌برند.
“در خصوص محروميت هاي قانوني از ارث در يك مقاله ديگر با عنوان «ارث به چه كساني هرگز تعلق نمي‌گيرد» به طور تفصيلي پرداخته شده است كه براي كسب اطلاعات بيشتر در خصوص اين موضوع مي‌توانيد به آن مراجعه فرماييد.”
مطالعه موارد بيشتر در مجله حقوقي دلتا...
افراد تا زماني كه زنده و در قيد حيات هستند، حق همه گونه دخل و تصرف در اموال و دارايي هاي خود را دارند. اما اگر فرد متوفي تا زمان فوت براي اموالش تصميم نگرفته باشد، فقط براي ميزان محدودي از اموالش از طريق وصيت مي‌تواند تصميم گيري كند.
قوانين مربوط به ارث، نحوه تقسيم اموال بين وراث و سهم هر يك از وراث در اموال و دارايي هاي متوفي از جمله اصولي است كه به طور ويژه در قرآن كريم و همچنين قوانين كشور مورد بررسي قرار گرفته و به هيچ وجه نمي‌توان از اين قوانين سرپيچي كرد. به همين دليل بر آن شديم تا در مجله دلتا موضوع ارث را با محوريت محروميت از ارث با دقت و حساسيت ويژه اي مورد بررسي قرار بدهيم.
قانون تقسيم ارث
افراد از ابتداي تولد حقوق و همچنين تكاليف و وظايفي دارند كه به موجب قانون براي آن ها در نظر گرفته شده است. دارايي به جاي مانده از متوفي دو بخش مثبت و منفي دارد.بخش مثبت، اموال، حقوق و مطالباتي است كه به وارثان مي‌رسد و بخش منفي، ديون و تعهداتي است كه در دارايي مي‌ماند و بايد از محل آن پرداخت شود. و وقتي كه فرد از دنيا مي‌رود، اين اموال و دارايي ها تحت عنوان «تركه» يا «ماترك»، از وي به جاي مي‌مانند. كه طبق قانون از اين اموال بايد ابتدا هزينه كفن و دفن، هزينه هاي درماني احتمالي او، حقوق خدمه و كارگران وي، بدهي هاي داراي حق وثيقه و بدهي هاي عادي، مهريه همسر و ساير مواردي كه در وصيت نامه وي قيد شده است بايد انجام شود. سپس اگر اموالي باقي ماند به عنوان ارث بين وراث قابل تقسيم است. افراد تا زماني كه زنده و در قيد حيات هستند، حق همه گونه دخل و تصرف در اموال و دارايي هاي خود را دارند. اما اگر فرد متوفي تا زمان فوت براي اموالش تصميم نگرفته باشد، فقط براي ميزان محدودي از اموالش از طريق وصيت مي‌تواند تصميم گيري كند. در واقع متوفي در صورت داشتن وصيت نامه مي‌تواند بعد از مرگ در خصوص يك سوم اموالش دخل و تصرف كند، بيشتر از اين مقدار ديگر در صلاحيت متوفي نيست و وراث هستند كه بايد در خصوص آن تصميم بگيرند.
محروميت از ارث
فرد تا زماني كه زنده است مي‌تواند هر گونه تصرفي در اموال و دارايي هاي خود داشته باشد. به عنوان مثال كسي كه املاك متعدد و اموال زيادي دارد، تا زماني كه در قيد حيات است، مي‌تواند از طريق سند رسمي يا هرگونه انتقال قطعي، آن اموال را به نام ديگران انتقال دهد و هيچ مانع قانوني براي اين كار ندارد و كسي هم نمي‌تواند به او اعتراضي داشته باشد. اما در صورتي كه فرد به صورت قانوني اسناد مالكيت خود را به شخصي ديگر منتقل نكرده باشد، ديگر اختيار و آزادي عمل سابق را نداشته و فقط مي‌تواند براي پس از مرگ وصيت كند. و بايد در نظر داشت كه وصيت نسبت به كل اموال امكانپذير نيست و فقط نسبت به يك سوم اموال، امكان وصيت كردن وجود دارد. شايان ذكر است كه قواعد ارث جزء قواعد امري و شرعي است و به همين دليل تخطي از آن جايز و قانونى نيست. به عنوان مثال وقتي سهم زن در صورت داشتن فرزند يك هشتم از عين اموال منقول (اموالى كه قابليت نقل و انتقال و جا به جايى دارند مانند خودرو) و قيمت اموال غيرمنقول ( اموالى كه قابليت جا به جايى ندارند مانند خانه) تعيين شده، اين سهم قابل تغيير نيست. اما اگر متوفي بخواهد به برخي وراث سهم كمتري برسد، مي‌تواند تا يك سوم اموال را به نفع ساير وراث وصيت كند تا به كسي كه مد نظر اوست، سهم الارث كمتري برسد. بنابراين محروميت كلي افراد از ارث امكانپذير نيست.
محروميت هاي قانوني از ارث
همانطور كه در بالا ذكر شد، متوفي به طور كلي حق محروم كردن افراد از ارث را ندارد. اما در پنج مورد، قانون و شرع مواردي را تعيين كرده است كه در صورت وجود اين شرايط، افراد با حكم و نظر قانون از ارث محروم مي‌شوند. اين موارد عبارت اند از ؛
- قتل؛ اگر وارثي، مورث خود را به قتل برساند از ارث محروم مي‌شود.
- كفر؛ به اين معنا كه كافر از مسلمان ارث نمي‌برد. اما اگر كافر فوت كند فرد مسلمان از وي ارث مي‌برد.
- فرزند نامشروع؛ كودك حاصل از يك رابطه نامشروع از زن و مردي متولد شده باشد، از پدر و مادر خود ارث نمي‌برد
- لعان؛ اگر زن و شوهري يكديگر را لعن و نفرين كنند و در مدت عده طلاق، يكي از آن ها فوت كند، ديگر از يكديگر ارث نمي‌برند.
“در خصوص محروميت هاي قانوني از ارث در يك مقاله ديگر با عنوان «ارث به چه كساني هرگز تعلق نمي‌گيرد» به طور تفصيلي پرداخته شده است كه براي كسب اطلاعات بيشتر در خصوص اين موضوع مي‌توانيد به آن مراجعه فرماييد.”
مطالعه موارد بيشتر در مجله حقوقي دلتا...
چرا ارث زنان نصف مردان است؟