دعواي اثبات زوجيت زماني مطرح مي‌شود كه زن يا شوهر بعد از عقد ازدواج اعم از ازدواج دائم يا ازدواج موقت، هرگونه رابطه زوجيت اعم از دائم يا منقطع را انكار مي‌كنند.
اثبات زوجيت از جمله مهم ترين دعاوي است كه در دادگاه خانواده به آن رسيدگي مي‌شود. در مجله دلتا به بررسي ابعاد حقوقي دادخواست زوجيت مي‌پردازيم.
دعواي اثبات زوجيت
اين دادخواست زماني مطرح مي‌شود كه زن يا شوهر بعد از عقد ازدواج اعم از ازدواج دائم يا ازدواج موقت، هرگونه رابطه زوجيت را انكار مي‌كنند. در اين موارد مطابق هر شخصي كه مدعي وجود رابطه زوجيت و عقد ازدواج باشد، بايد آن را در دادگاه خانواده اثبات كند. عقد ازدواج نيز مانند ساير عقود و قراردادها براي زن و شوهر حقوق و تكاليفي ايجاد مي‌كند و نيز آثار و شرايطي كه واجد جنبه مالي، غير مالي و يا هر دو باشد، را براي آن ها در پي دارد.
دادگاه صالح براي طرح دعوي اثبات زوجيت
مطابق با قوانين و مقررات رسيدگي به دعواي اثبات زوجيت منحصراً در صلاحيت دادگاه خانواده قرار دارد. دادگاه مذكور به منظور رسيدگي به امور و دعاوي خانوادگي، در اكثر شهرستان ها تشكيل شده است. البته در شهرستان هايي كه دادگاه خانواده تشكيل نگرديده است، «دادگاه عمومي حقوقي» مستقر در آنجا، به دعاوي خانوادگي رسيدگي مي‌كند. و در خصوص بخش هايي كه در آن ها دادگاه خانواده تشكيل نشده است، دادگاه بخش مستقر در آن حوزه، مطابق با قانون حمايت خانواده به دعاوي خانوادگي رسيدگي مي‌كند.
اثبات زوجيت در صورت فوت زوج
همانطور كه اشاره شد، دعواي اثبات رابطه زوجيت از جمله دعاوي خانوادگي محسوب مي‌شود كه مدعي بايد با توجه به قوانين و مقررات دادخواست تنظيم و به دادگاه خانواده تقديم كند. شايان ذكر است كه در تنظيم دادخواست مسائلي از جمله اينكه خوانده دعوي در قيد حيات است و يا فوت كرده است و اينكه در زمان انعقاد عقد ازدواج، شاهدهايي وجود داشته باشند و يا فيلم مربوط به وقوع عقد ازدواج وجود داشته باشد يا خير، مي‌تواند متفاوت باشد. بنابراين در صورتي كه در حضور شهود، عقد ازدواج دائم صورت بگيرد ولي شوهر آن را ثبت نكند و فوت شود، در اين صورت، زن بايد به عنوان مدعي زوجيت علاوه بر اينكه ورثه متوفي را به عنوان خوانده طرف دعوي قرار دهد و دلايل و مدارك درخواست خود را ارائه كند، سوگند را به عنوان يكي از دلايل ارائه كند.
مجازات انكار رابطه زوجيت
هرگاه مرد يا زن، به هر دليلي در دادگاه، منكر وجود رابطه زوجيت شود، و ثابت شود كه اين انكار زوجيت بي اساس بوده است، انكاركننده (مرتكب) به حبس تعزيري درجه ۶ (حبس بيش از ۶ ماه تا ۲ سال) و يا جزاي نقدي درجه ۶ (جزاي نقدي بيش از بيست ميليون ريال تا هشتاد ميليون ريال) محكوم مي‌شود. طبق قانون حتي در مواردي كه اشخاصي كه از وجود رابطه زوجيت آگاهي دارند، آن را در دادگاه خانواده انكار كنند مجازات در نظر گرفته شده است. گاهي نيز ممكن است وكيل يا نماينده قانوني اشخاص، ممكن است به دلايل واهي، با طرح شكايت كيفري يا اقامه دعواي حقوقي، مدعي زوجيت گردند. در اين صورت نيز با توجه به قانون، اقدامات انجام گرفته را جرم و آن شخص به مجازات محكوم مي‌شود.
مدارك لازم براي اثبات زوجيت
هر يك از زن يا مرد كه مدعي زوجيت است، ضمن تنظيم و تقديم دادخواست به دادگاه خانواده، مي‌تواند دلايل و مدارك خود را در دادخواست ذكر كند. ازجمله مدارك مورد نياز براي دعواي اثبات رابطه ي زوجيت، عبارتند از:
- سند ازدواج (سند عادي اعم از صورتجلسه يا اقرار خواننده)
- استماع شهادت شهود و مطلعين
- درخواست جلب نظر كارشناس
- تحقيقات محلي
- درخواست استعلام
- سوگند
راهكارهاي پيشگيري از انكار زوجيت
براي پيشگيري از اين مشكل بهترين كار اين است كه عقد ازدواج در همان زمان انعقاد، در يكي از دفاتر رسمي ازدواج ثبت شود. شايان ذكر است كه ثبت ازدواج از جمله وظايف مرد است. بنابراين چنانچه مردي علي رغم گذشتن يك ماه از وقوع عقد ازدواج از ثبت آن در دفاتر رسمي خودداري كند، به حبس تعزيري درجه ۷ (يعني حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه) و يا جزاي نقدي درجه ۵ (يعني جزاي نقدي از هشتاد ميليون ريال تا يكصد و هشتاد ميليون ريال) محكوم مي‌شود. اگر امكان دسترسي به دفاتر اسناد رسمي وجود ندارد و يا موارد اضطراري و استثنايي كه عقد نكاح به صورت شرعي محقق مي‌گردد، حتما بايد مراتب طي صورتجلسه اي درج گرديده و عاقد و شهود نيز در صورتي كه در مجلس حضور داشته باشند بايد آن را امضا كنند. و همچنين تا جايي كه امكان دارد بايد ايجاب و قبول، ميزان مهريه و… در حضور شهود باشد. زيرا كه شهود مي‌توانند نسبت به وقوع ازدواج شهادت دهند. بايد در نظر داشت كه شهادت شهود با رعايت شرايط و حد نصاب از جمله دلايل براي اثبات زوجيت است.
هر يك از موارد و اقدامات فوق، دلايل و راهكارهايي هستند كه مي‌توانند از وقوع انكار زوجيت توسط زن يا شوهر جلوگيري كنند.
مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...
دعواي اثبات زوجيت زماني مطرح مي‌شود كه زن يا شوهر بعد از عقد ازدواج اعم از ازدواج دائم يا ازدواج موقت، هرگونه رابطه زوجيت اعم از دائم يا منقطع را انكار مي‌كنند.
اثبات زوجيت از جمله مهم ترين دعاوي است كه در دادگاه خانواده به آن رسيدگي مي‌شود. در مجله دلتا به بررسي ابعاد حقوقي دادخواست زوجيت مي‌پردازيم.
دعواي اثبات زوجيت
اين دادخواست زماني مطرح مي‌شود كه زن يا شوهر بعد از عقد ازدواج اعم از ازدواج دائم يا ازدواج موقت، هرگونه رابطه زوجيت را انكار مي‌كنند. در اين موارد مطابق هر شخصي كه مدعي وجود رابطه زوجيت و عقد ازدواج باشد، بايد آن را در دادگاه خانواده اثبات كند. عقد ازدواج نيز مانند ساير عقود و قراردادها براي زن و شوهر حقوق و تكاليفي ايجاد مي‌كند و نيز آثار و شرايطي كه واجد جنبه مالي، غير مالي و يا هر دو باشد، را براي آن ها در پي دارد.
دادگاه صالح براي طرح دعوي اثبات زوجيت
مطابق با قوانين و مقررات رسيدگي به دعواي اثبات زوجيت منحصراً در صلاحيت دادگاه خانواده قرار دارد. دادگاه مذكور به منظور رسيدگي به امور و دعاوي خانوادگي، در اكثر شهرستان ها تشكيل شده است. البته در شهرستان هايي كه دادگاه خانواده تشكيل نگرديده است، «دادگاه عمومي حقوقي» مستقر در آنجا، به دعاوي خانوادگي رسيدگي مي‌كند. و در خصوص بخش هايي كه در آن ها دادگاه خانواده تشكيل نشده است، دادگاه بخش مستقر در آن حوزه، مطابق با قانون حمايت خانواده به دعاوي خانوادگي رسيدگي مي‌كند.
اثبات زوجيت در صورت فوت زوج
همانطور كه اشاره شد، دعواي اثبات رابطه زوجيت از جمله دعاوي خانوادگي محسوب مي‌شود كه مدعي بايد با توجه به قوانين و مقررات دادخواست تنظيم و به دادگاه خانواده تقديم كند. شايان ذكر است كه در تنظيم دادخواست مسائلي از جمله اينكه خوانده دعوي در قيد حيات است و يا فوت كرده است و اينكه در زمان انعقاد عقد ازدواج، شاهدهايي وجود داشته باشند و يا فيلم مربوط به وقوع عقد ازدواج وجود داشته باشد يا خير، مي‌تواند متفاوت باشد. بنابراين در صورتي كه در حضور شهود، عقد ازدواج دائم صورت بگيرد ولي شوهر آن را ثبت نكند و فوت شود، در اين صورت، زن بايد به عنوان مدعي زوجيت علاوه بر اينكه ورثه متوفي را به عنوان خوانده طرف دعوي قرار دهد و دلايل و مدارك درخواست خود را ارائه كند، سوگند را به عنوان يكي از دلايل ارائه كند.
مجازات انكار رابطه زوجيت
هرگاه مرد يا زن، به هر دليلي در دادگاه، منكر وجود رابطه زوجيت شود، و ثابت شود كه اين انكار زوجيت بي اساس بوده است، انكاركننده (مرتكب) به حبس تعزيري درجه ۶ (حبس بيش از ۶ ماه تا ۲ سال) و يا جزاي نقدي درجه ۶ (جزاي نقدي بيش از بيست ميليون ريال تا هشتاد ميليون ريال) محكوم مي‌شود. طبق قانون حتي در مواردي كه اشخاصي كه از وجود رابطه زوجيت آگاهي دارند، آن را در دادگاه خانواده انكار كنند مجازات در نظر گرفته شده است. گاهي نيز ممكن است وكيل يا نماينده قانوني اشخاص، ممكن است به دلايل واهي، با طرح شكايت كيفري يا اقامه دعواي حقوقي، مدعي زوجيت گردند. در اين صورت نيز با توجه به قانون، اقدامات انجام گرفته را جرم و آن شخص به مجازات محكوم مي‌شود.
مدارك لازم براي اثبات زوجيت
هر يك از زن يا مرد كه مدعي زوجيت است، ضمن تنظيم و تقديم دادخواست به دادگاه خانواده، مي‌تواند دلايل و مدارك خود را در دادخواست ذكر كند. ازجمله مدارك مورد نياز براي دعواي اثبات رابطه ي زوجيت، عبارتند از:
- سند ازدواج (سند عادي اعم از صورتجلسه يا اقرار خواننده)
- استماع شهادت شهود و مطلعين
- درخواست جلب نظر كارشناس
- تحقيقات محلي
- درخواست استعلام
- سوگند
راهكارهاي پيشگيري از انكار زوجيت
براي پيشگيري از اين مشكل بهترين كار اين است كه عقد ازدواج در همان زمان انعقاد، در يكي از دفاتر رسمي ازدواج ثبت شود. شايان ذكر است كه ثبت ازدواج از جمله وظايف مرد است. بنابراين چنانچه مردي علي رغم گذشتن يك ماه از وقوع عقد ازدواج از ثبت آن در دفاتر رسمي خودداري كند، به حبس تعزيري درجه ۷ (يعني حبس از ۹۱ روز تا ۶ ماه) و يا جزاي نقدي درجه ۵ (يعني جزاي نقدي از هشتاد ميليون ريال تا يكصد و هشتاد ميليون ريال) محكوم مي‌شود. اگر امكان دسترسي به دفاتر اسناد رسمي وجود ندارد و يا موارد اضطراري و استثنايي كه عقد نكاح به صورت شرعي محقق مي‌گردد، حتما بايد مراتب طي صورتجلسه اي درج گرديده و عاقد و شهود نيز در صورتي كه در مجلس حضور داشته باشند بايد آن را امضا كنند. و همچنين تا جايي كه امكان دارد بايد ايجاب و قبول، ميزان مهريه و… در حضور شهود باشد. زيرا كه شهود مي‌توانند نسبت به وقوع ازدواج شهادت دهند. بايد در نظر داشت كه شهادت شهود با رعايت شرايط و حد نصاب از جمله دلايل براي اثبات زوجيت است.
هر يك از موارد و اقدامات فوق، دلايل و راهكارهايي هستند كه مي‌توانند از وقوع انكار زوجيت توسط زن يا شوهر جلوگيري كنند.
مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...
چرا ارث زنان نصف مردان است؟