حق انتفاع حق استفاده كردن از مال ديگري يا مالي است كه مالك خاص ندارد. فردي كه از مال ديگري استفاده مي‌كند را منتفع مي‌نامند. اين حق معمولا به موجب قرارداد به افراد داده مي‌شود.
حق انتفاع حق استفاده كردن از مال ديگري يا مالي است كه مالك خاص ندارد. اين حق معمولا به موجب قرارداد به افراد داده مي‌شود. به فردي كه از مال ديگري استفاده مي‌كند منتفع مي‌گويند. در مجله دلتا به بررسي مفهوم و انواع حق انتفاع پرداخته شده است.
حق انتفاع چيست؟
همانطور كه اشاره شد حق انتفاع در اثر قرارداد ديگري براي منتفع ايجاد مي‌شود. به طور مثال پدر اموال خود را به اعضاي خانواده مي‌بخشد و حق انتفاع از آن را تا پايان عمر براي خود حفظ مي‌كند. بنابراين بايد به اين نكته توجه داشت كه گاهي مالك ممكن است در قبال حق انتفاع مبلغي دريافت يا اينكه به طور مجاني آن را به ديگري واگذار كند.
انواع حق انتفاع
۱. حق عمري ؛
حق انتفاعي است كه با توجه به مدت عمر مالك يا شخص منتفع يا شخص ديگري به فرد واگذار مي‌شود. به اين صورت كه اگر حق انتفاع براي مدت عمر مالك باشد با فوت مالك از بين مي‌رود و منتفع ديگر نمي‌تواند از آن استفاده كند ولي اگر حق انتفاع به مدت عمر شخص ديگري باشد، فوت مالك تاثيري در حق انتفاع نخواهد داشت. و با فوت متنفع نير كلاً اين حق از بين مي‌رود.
۲. حق رقبي ؛
حق انتفاعي كه از طرف مالك براي مدت معيني برقرار مي‌شود، حق رقبي گفته مي‌شود. مثلا مالك مي‌گويد حق انتفاع از اين مغازه را براي مدت ۲۰ سال به علي واگذار كردم.
۳. حبس مطلق ؛
يكي از انواع حق انتفاع كه به طور مطلق و بدون ذكر مدت به فرد منتفع واگذار مي‌شود، حق حبس مطلق است. در اين نوع از حق انتفاع، مالك هرگاه بخواهد مي‌تواند از حق انتفاعي كه واگذار كرده است، رجوع كند و انصراف دهد. در هر صورت اين حق فقط تا زمان فوت مالك باقي است و بعد از آن از بين مي‌رود.
در حق عمري و حق رقبي مالك نمي‌تواند قبل از فوت منتفع در عمري و مدتي كه در حق رقبي اعطا كرده است منصرف شود. اما در حبس مطلق مالك مي‌تواند هرگاه كه بخواهد حق انتفاع را از ديگري سلب كند
۴. حق سكني ؛
حق انتفاعي كه موضوع آن خانه و محل سكونت باشد را حق سكني ناميده اند. حق سكني ممكن است براي مدت معين يا به مدت عمر مالك، منتفع يا شخص ثالث و يا به طور مطلق براي منتفع برقرار شود.
نكات مهم در خصوص انواع حق انتفاع
۱. مالي كه براي استفاده به منتفع واگذار مي‌شود، بايد مالي باشد كه با استفاده كردن از بين نرود. مثلاً نمي‌توان نسبت به خوراكي حق انتفاع برقرار كرد. زيرا فرد بايد بتواند مدتي از مال استفاده كند و مجدداً اصل آن را به مالك برگرداند.
۲. منتفع نبايد از مالي كه براي استفاده كردن به او واگذار شده، سوءاستفاده كند. به اين كه نبايد استفاده از مال خلاف منظور مالك يا عرف باشد. فقط در اين صورت است كه حق انتفاع براي منتفع ايجاد مي‌شود.
۳. منتفع مي‌تواند حق انتفاع خود را به ديگري واگذار كند مگر آنكه مالك او را از اين كار منع كرده باشد. به طور مثال علي به عنوان منتفع اصلي مي‌تواند خانه اي را كه استفاده مي‌كرده است براي انتفاع به خواهر خود واگذار كند.
حقوق و تكاليف مالك و منتفع
منتفع و مالك در برابر يكديگر حقوق و تكاليفي دارند. كه در زير به آن ها اشاره شده است.
۱. منتفع نبايد از مالي كه براي استفاده كردن به او واگذار شده، سوءاستفاده كند. به اين كه نبايد استفاده از مال خلاف منظور مالك يا عرف باشد. به طور مثال با اتومبيلي كه براي سواري به منتفع سپرده شده، نمي‌تواند براي باركشي از آن استفاده كند.
۲. منتفع بايد از از مال محافظت كند و اگر بر اثر عدم مواظبت وي، مال از بين برود يا معيوب شود، منتفع مسئول خسارت هاي مالك خواهد بود. اما اگر منتفع در از بين رفتن مال مقصر نباشد، مسئوليتي نخواهد داشت.
۳. كليه هزينه هاي مربوط به استفاده كردن از مال بر عهده منتفع است. به طور مثال رنگ‌آميزي و تزئينات … خانه اي كه مالك به منتفع داده كه از آن استفاده كند بر عهده منتفع است.
۴. مالك نمي‌تواند مانع تصرفات منتفع شود. مثلا در مدتي كه منتفع حق انتفاع دارد، مالك نبايد مال را اجاره دهد.
۵. كليه هزينه هاي لازم و ضروري براي حفظ مال بر عهده مالك است؛ مانند هزينه تعمير سقف اتاق ها و يا جلوگيري از ريزش ديوارها.
انواع حق انتفاع در چه مواردي از بين مي‌رود؟
۱. مال موضوع حق از بين برود. مثلا ماشيني كه براي سواري به علي سپرده شده آتش بگيرد.
۲. منتفع از حقي كه به او داده شده است صرف نظر كند. مثلا علي بگويد كه من ديگر نمي‌خواهم از ماشين استفاده كنم.
۳- اگر مالي در اثر ملي شدن از ملكيت خصوصي مالك خارج شود. مثلا بخشي از جنگل كه ملك علي بوده است، ملكيتش با قانون به دولت واگذار شود.
۴- در مواردي كه مالك در قرارداد انتفاع براي خود حق فسخ پيش‌بيني كرده باشد. مثلا علي در قرارداد پيش‌بيني كرده است كه تا ۷ ماه حق فسخ حق انتفاع را خواهد داشت.
۵- اگر ملكيت مال به شخص منتفع واگذار شود. مثلا مالكيت ماشيني كه قبلا براي انتفاع به علي واگذار شده بود اكنون به خود وي منتقل شود.
۶- در حق انتفاع عمري شخص مورد نظر در قرارداد انتفاع فوت كند. در چني مواردي، فوت مالك، منتفع و يا هر شخص ديگري در صورتي كه در قرارداد انتفاع پيش بيني شده باشد، مي‌تواند باعث از بين رفتن حق انتفاع شود.
۷- در حق انتفاع رقبي مدت مشخص شده سپري شود. مثلا حق استفاده كردن از كتابي دو هفته باشد و اين دو هفته سپري شده باشد.
۸- مالك در حبس مطلق از حقي كه به منتفع داده است رجوع كند و منصرف شود.
شايان ذكر است كه با پايان يافتن حق انتفاع، منتفع بايد مال را به مالك برگرداند و پس از اين مالك حق انتفاع كامل از ملك خود را دارد و منتفع ديگر حقي در ملك او نخواهد داشت.
مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا ...
حق انتفاع حق استفاده كردن از مال ديگري يا مالي است كه مالك خاص ندارد. فردي كه از مال ديگري استفاده مي‌كند را منتفع مي‌نامند. اين حق معمولا به موجب قرارداد به افراد داده مي‌شود.
حق انتفاع حق استفاده كردن از مال ديگري يا مالي است كه مالك خاص ندارد. اين حق معمولا به موجب قرارداد به افراد داده مي‌شود. به فردي كه از مال ديگري استفاده مي‌كند منتفع مي‌گويند. در مجله دلتا به بررسي مفهوم و انواع حق انتفاع پرداخته شده است.
حق انتفاع چيست؟
همانطور كه اشاره شد حق انتفاع در اثر قرارداد ديگري براي منتفع ايجاد مي‌شود. به طور مثال پدر اموال خود را به اعضاي خانواده مي‌بخشد و حق انتفاع از آن را تا پايان عمر براي خود حفظ مي‌كند. بنابراين بايد به اين نكته توجه داشت كه گاهي مالك ممكن است در قبال حق انتفاع مبلغي دريافت يا اينكه به طور مجاني آن را به ديگري واگذار كند.
انواع حق انتفاع
۱. حق عمري ؛
حق انتفاعي است كه با توجه به مدت عمر مالك يا شخص منتفع يا شخص ديگري به فرد واگذار مي‌شود. به اين صورت كه اگر حق انتفاع براي مدت عمر مالك باشد با فوت مالك از بين مي‌رود و منتفع ديگر نمي‌تواند از آن استفاده كند ولي اگر حق انتفاع به مدت عمر شخص ديگري باشد، فوت مالك تاثيري در حق انتفاع نخواهد داشت. و با فوت متنفع نير كلاً اين حق از بين مي‌رود.
۲. حق رقبي ؛
حق انتفاعي كه از طرف مالك براي مدت معيني برقرار مي‌شود، حق رقبي گفته مي‌شود. مثلا مالك مي‌گويد حق انتفاع از اين مغازه را براي مدت ۲۰ سال به علي واگذار كردم.
۳. حبس مطلق ؛
يكي از انواع حق انتفاع كه به طور مطلق و بدون ذكر مدت به فرد منتفع واگذار مي‌شود، حق حبس مطلق است. در اين نوع از حق انتفاع، مالك هرگاه بخواهد مي‌تواند از حق انتفاعي كه واگذار كرده است، رجوع كند و انصراف دهد. در هر صورت اين حق فقط تا زمان فوت مالك باقي است و بعد از آن از بين مي‌رود.
در حق عمري و حق رقبي مالك نمي‌تواند قبل از فوت منتفع در عمري و مدتي كه در حق رقبي اعطا كرده است منصرف شود. اما در حبس مطلق مالك مي‌تواند هرگاه كه بخواهد حق انتفاع را از ديگري سلب كند
۴. حق سكني ؛
حق انتفاعي كه موضوع آن خانه و محل سكونت باشد را حق سكني ناميده اند. حق سكني ممكن است براي مدت معين يا به مدت عمر مالك، منتفع يا شخص ثالث و يا به طور مطلق براي منتفع برقرار شود.
نكات مهم در خصوص انواع حق انتفاع
۱. مالي كه براي استفاده به منتفع واگذار مي‌شود، بايد مالي باشد كه با استفاده كردن از بين نرود. مثلاً نمي‌توان نسبت به خوراكي حق انتفاع برقرار كرد. زيرا فرد بايد بتواند مدتي از مال استفاده كند و مجدداً اصل آن را به مالك برگرداند.
۲. منتفع نبايد از مالي كه براي استفاده كردن به او واگذار شده، سوءاستفاده كند. به اين كه نبايد استفاده از مال خلاف منظور مالك يا عرف باشد. فقط در اين صورت است كه حق انتفاع براي منتفع ايجاد مي‌شود.
۳. منتفع مي‌تواند حق انتفاع خود را به ديگري واگذار كند مگر آنكه مالك او را از اين كار منع كرده باشد. به طور مثال علي به عنوان منتفع اصلي مي‌تواند خانه اي را كه استفاده مي‌كرده است براي انتفاع به خواهر خود واگذار كند.
حقوق و تكاليف مالك و منتفع
منتفع و مالك در برابر يكديگر حقوق و تكاليفي دارند. كه در زير به آن ها اشاره شده است.
۱. منتفع نبايد از مالي كه براي استفاده كردن به او واگذار شده، سوءاستفاده كند. به اين كه نبايد استفاده از مال خلاف منظور مالك يا عرف باشد. به طور مثال با اتومبيلي كه براي سواري به منتفع سپرده شده، نمي‌تواند براي باركشي از آن استفاده كند.
۲. منتفع بايد از از مال محافظت كند و اگر بر اثر عدم مواظبت وي، مال از بين برود يا معيوب شود، منتفع مسئول خسارت هاي مالك خواهد بود. اما اگر منتفع در از بين رفتن مال مقصر نباشد، مسئوليتي نخواهد داشت.
۳. كليه هزينه هاي مربوط به استفاده كردن از مال بر عهده منتفع است. به طور مثال رنگ‌آميزي و تزئينات … خانه اي كه مالك به منتفع داده كه از آن استفاده كند بر عهده منتفع است.
۴. مالك نمي‌تواند مانع تصرفات منتفع شود. مثلا در مدتي كه منتفع حق انتفاع دارد، مالك نبايد مال را اجاره دهد.
۵. كليه هزينه هاي لازم و ضروري براي حفظ مال بر عهده مالك است؛ مانند هزينه تعمير سقف اتاق ها و يا جلوگيري از ريزش ديوارها.
انواع حق انتفاع در چه مواردي از بين مي‌رود؟
۱. مال موضوع حق از بين برود. مثلا ماشيني كه براي سواري به علي سپرده شده آتش بگيرد.
۲. منتفع از حقي كه به او داده شده است صرف نظر كند. مثلا علي بگويد كه من ديگر نمي‌خواهم از ماشين استفاده كنم.
۳- اگر مالي در اثر ملي شدن از ملكيت خصوصي مالك خارج شود. مثلا بخشي از جنگل كه ملك علي بوده است، ملكيتش با قانون به دولت واگذار شود.
۴- در مواردي كه مالك در قرارداد انتفاع براي خود حق فسخ پيش‌بيني كرده باشد. مثلا علي در قرارداد پيش‌بيني كرده است كه تا ۷ ماه حق فسخ حق انتفاع را خواهد داشت.
۵- اگر ملكيت مال به شخص منتفع واگذار شود. مثلا مالكيت ماشيني كه قبلا براي انتفاع به علي واگذار شده بود اكنون به خود وي منتقل شود.
۶- در حق انتفاع عمري شخص مورد نظر در قرارداد انتفاع فوت كند. در چني مواردي، فوت مالك، منتفع و يا هر شخص ديگري در صورتي كه در قرارداد انتفاع پيش بيني شده باشد، مي‌تواند باعث از بين رفتن حق انتفاع شود.
۷- در حق انتفاع رقبي مدت مشخص شده سپري شود. مثلا حق استفاده كردن از كتابي دو هفته باشد و اين دو هفته سپري شده باشد.
۸- مالك در حبس مطلق از حقي كه به منتفع داده است رجوع كند و منصرف شود.
شايان ذكر است كه با پايان يافتن حق انتفاع، منتفع بايد مال را به مالك برگرداند و پس از اين مالك حق انتفاع كامل از ملك خود را دارد و منتفع ديگر حقي در ملك او نخواهد داشت.
مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا ...
چرا ارث زنان نصف مردان است؟